Saturday, July 18, 2009

Teperindang ati ninga genteran timang jalung


Ulih Anya Kedap


Tuntung lemambang kena nanya ensumbar semampai dianti enti maya malam Gawai Antu

Ba bansa kitai Iban pengerami Gawai Antu nya atur ti pemadu besai lalu kena merantu orang ke udah parai ninggalka dunya injau kitai tu. Taja pia, ukai semua menua ngena jalai ti sama nirika gawai tu.

Kebuah pia, laban mayuh menua mina niri gawai nya nempegal sepintu bilik aja. Tang di menua batang Krian enggau Saribas Gawai Antu tu dintu orang serumah nya lalu bisi mega sebuah rumah panjai nya ngintu gawai nya takah ngagai 30 taun baru ngintu sekali.

Utai ke amat ngerinduka ati ba siti-siti Gawai Antu nadai lebih ari enggau tauka semina meda orang ke Ngalu Petara.

Tu meh maya bala indu dara pansut ngena ngepan indu kitai Iban, lebuh sida ke bejalai niti rumah sama enggau bala bukai sereta mega bala raban lemambang ke nimang jalung. Nyau richah munyi dauh burung pilin munyi duit tating kain sida bepangka.

Lalu udah tembu ngalu petara lemambang lalu belabuh nimang baru nyentuk ka sida nembuka timang enggau tuntung jalung.

Nyadi sida nuntungka jalung nya kira belabuh ari pukul tiga dini hari. Nyadi tu utai siti ke ngerindu bendar ati, laban nya maya orang nuntung bujang berani.

Kebuah pia, semina orang ke udah bedengah enggau orang ke aris aja tau ngirup jalung.

Tu meh maya lemambang lalu nanya ensumbar bala sida ke makai jalung nya. Ensumbar tauka gela tu mai mayuh reti ke belalai, tauka cherita lalai.

“Tebal agi sida ke bisi ensumbar nya endang orang ke udah bulih dengah munuh munsuh, taja pan bisi sekeda nya bulih dengah ba kaki tangga.

“Reti tu, sida ukai bedengahka munsuh tang udah ampit basah jari. Bisi nya udah munuh orang lebuh ke belaya, bisi mega nya udah munuh orang ari kebuah bukai,” ku Lagat @ Anyau ke sigi orang ngirup jalung empu ari Kedap, Saratok lebuh berandau enggau penulis apin lama. Lagat ngirup jalung ngena gela Baya Mangah Teluk Lubuk, Rara Rangka Manggum Buok.

Amat meh Gawai Antu tu jarang agi didiri diatu, tang setiap kali bisi gawai nya didiri orang ke ngirup jalung nya sigi agi beguna. Nya kebuah ba menua batang Krian enggau Saribas sigi agi bisi orang ke ulih ngirup jalung enggau buluh kena nembu ka Gawai Antu.

Nyadi lebuh Gawai Antu ba rumah panjai Sungai Klampai, di Saratok kurang lebih dalam taun 1970 menya, endang sigi agi mayuh sida ke diambi ngirup jalung nya orang ke udah bedengah.

Nyadi lebuh nya siti raban ke nimang jalung nya bala sida aya aku Dundang anak Enchana.

Iya matak jalai nyadi ketuai bala lemambang ari Malupa. Nyadi lebuh nya rindu amat ninga sida ke nimang, kelebih agi lebuh sida ke nuntung ka jalung ngagai bala pungka laki ke ngirup jalung.

Orang keterubah ngirup jalung kena tuntung lemambang Dundang iya nya niang Tindin tauka Apai Gawing, sida ari Mendas. Tuntung nya munyi tu:

“Lama kitai ke besaruk duduk bebanding. Ku lama udah ninga gela nuan unggal dedarah sawa indu tedung, ba arung jalai pemuntang.

“Oh sapa perinyai ambai sulu sangkung lebuh jawang agi gegayang gamal gegandung, alai tangan tunjuk ujung nuan tau dinjau orang nyuluk ka upung nyiur nyintung tak lepung-lepung mesai tempulung lang tansang, oh ku aku tansang lang.”

Udah nya tadi Tindin lalu nempap tikai madah ka ensumbar diri ‘Pipit Manchal Menua Ili, Gelumbang Mechah Ari Jai’.

Nyadi niang Tindin menya siku orang ke bagak sereta jegak lalu suah udah dambi ngirup jalung ba batang Krian enggau Saribas.

Udah nya lemambang Dundang lalu nuntung ka jalung ngagai siku agi pungka laki ke ngirup jalung ba ruai orang nya, iya nya Taboh anak Tilang sida ari Batu 4 Jalai Lama Roban/Saratok enda jauh ari rumah orang ke begawai nya. Nyadi tuntung Dundang a.k.a Apai Aling munyi tu:

“Oh…lama lemai kitai ke besaruk duduk berintai, lama udah aku ninga gela nuan ke bedarah sama tedung tendai, entang ke tu lebuh kitai kebejaku kelulu nyampau dirintai, kali jenti nuan udah bebini, tang lebihka gayang gamal lelempai, sapa ambai tulang peransang…iya ku aku peransang tulang..oooh”

Dia Taboh pan lalu madah ka ensumbar diri ‘Pemalu Batang Buan, Pengirit Menua Batu Enam’.

Udah tuntung ngagai Taboh dia Dundang pan lalu nuntung unggal Anthony Lawai, ke lebuh nya agi mengkang nyadi pengajar be sekula primary. Pengajar Lawai tu orang ke jegak sereta pemanas tang siru sereta nadai mentas begulai enggau orang.

Nyadi lebuh ke dituntung ulih lemambang Dundang ba gawai nya, tuntung nya munyi tu:

“Jadi aku deka nanya ka ensumbar sida bujang mereti aya tedi ke berani ati tunggang changka. Tadi aku nanya ka ensumbar sida unggal ke digelar dua dama.

“Nya alai tu laban pengawa ke bakarera mayuh dikereja, ditangkap rikot opis radio.

“Nya alai tu aku meda unggal aku Lawai jadi master, bisi ditu begulu duduk besemuka.

“Aku nanya ensumbar iya, kebuah randa tau nembuka pengawa ngadu kereja, nanya ka gelar ensumbar nama dedinga raja ti sabara orang ngeluie…iya, oooh ngeluie orang.”

Saut Anthony Lawai madah ka iya bisi dua iti ensumbar. Reti nya iya udah bulih dua dengah.

Ensumbar iya ke terubah nya ‘Unsut Insai Baruh Batu’ lalu iya ti kedua nya ‘Lalang Layu Ulu Sarikei’. Diatu Anthony Lawai udah pinchin nyadi pengajar lalu agi regas bendar enggau orang kulu-kili.

Udah iya nuntung Lawai, dia Apai Aling lalu nuntung niang Nyawin anak Merdan tauka Apai Enduh bala kami ari Kedap dalam Malupa. Nyawin tu menya udah ampit enggau orang nyadi polis ba pasar Bau.

Iya tu landik ngajat, kering sereta nelap. Nyadi tuntung Apai Aling ngagai iya lebuh gawai nya munyi tu:

“Lama ga udah betunga duduk betiban, selemai ke rangkai jauh malam. Nya alai nuan ke dipeda aku tak beria-ria di puncha panau lengan, tak mua tampak baka senayak pajar bulan.

“Nuan endang dipadu ka sida ditu Batang Sebetan nembu pengawa sida ke udah lela matai danjan.

“Nya alai nuan digela aku sama, digela aka melimban. Nya alai sapa dama ambai nuan bujang besai ke lelempai tubuh memelan.

“Aku meda jari kiba nuan endang bisi becherengga pansa darah Iban.

“Nya alai aku tu endang nemu nuan amat berani ati tunggang tajam, tang aku enda nemu gela ensumbar nuan.

“Tang enti enda berani ati tunggang tajam, bula orang ke madah nuan nyuluk tandan nyiur bulan, tak melan-melan sadau, gagang deh labuh iya…oooh, ku aku labuh gagang…oooh.”

Ninga munyi nya, nyau meletup tempap tikai niang Nyawin menya. Udah nya iya lalu madah ka ensumbar diri ‘Lambur Mandang Punggang Menua, Api Nyadi Pasar Buso’.

Udah iya nuntung ka jalung ngagai Nyawin, lemambang lalu nuntung ngagai siku agi bujang berani iya nya niang aki kami Jerampang anak Saat ari Assam, Malupa. Nyadi timang tuntung Apai Aling munyi tu:

“Lama kitai ke bepangkang bedenjang duduk bebandung, nya alai aku meda tak tinggi di suli imbai serangkung dipeda aku baka chemaru jelu remaung, landik negung sengkelung batu besundang.

“Tang ke tu, aku nemu nuan tau makai ai ginjai sida ke parai sulai pumpung, aku ninga nuan tau ngirup rakup buluh betung, nya endang bagi sida ke bebadi sulai lindung.

“Nya alai ti udah munyi tu nama gela alai nuan tau kereja nya, kedua agi ngirup ai garung, siti ke beranggung tunjang mayuh iya..oooh mayuh betunjang… ooohh.”

Niang Jerampang lalu tekala nya nyaut madah ka ensumbar diri ‘Pintu Batu Nanga Igan, Indu Balu Ditemu Jauh Malam’.

Jerampang tauka Apai Naya menya endang orang ke chukup penegap, tinggi, bagak sereta mega regas.

Iya ukai semina ngirup jalung tang mega udah suah enggau orang ngirup buluh, iya nya segigi tinggi ari sida ke ngirup jalung.

Ka penudi iya Dundang lalu nuntung ka jalung ngagai Bandang anak Kasa, sida ari Kelua ba Batang Krian. Nyadi timang iya ngagai niang Bandang munyi tu:

“Lama aku udah tetampai ka apai nuan jejanguk duduk di ruai, ke lasah anchau tikai, nya alai nuan udah ke injau sida rantau Sungai Kelampai, ke nembu ka pengawa sida ke udah lela matai nadai, ngirup buluh simbang landai, nya alai nuan tu digela aku tuai tau nembu ka gawai, sapa jenti bini agi lelanji tubuh lelempai agi ba tembai aku nanya ka ambai tulang diransang iya..ooooh .. peransang tulang..oooh.”

Nya ku munyi timang tuntung Apai Aling ngagai niang Bandang menya lebuh Gawai Antu ba Sungai Kelampai. Nyadi Bandang madah ka gela diri ‘Labu Rendam Puak Kerapa’.

Munyi ku jalai tuntung timang lemambang nya tadi, orang ke udah bedengah nya enda chechamang madah ka ensumbar diri. Sida ke madah diri ngirup jalung nya ukai tegal bisi dengah, tuntung timang lemambang bisi lain mimit.

Nyadi enti orang ke ngirup jalung nya bebula madah diri udah bedengah, lemambang ke changka baka niang apai aku Salok Jembu tau ngena ‘tuntung sumpah’ ke tau ngujungka pemati iya ketegal iya udah bula.

Nyadi sepengelama niang apai enggau orang nimang jalung, iya udah ngena tuntung sumpah dua kali. Seduai nya sama nyau mati dua-tiga bulan udah bekau ke ngirup jalung ba gawai nya.

Nyadi mayuh mega orang ke ngirup jalung enggau ngirup buluh, pia mega sida udah bensumbar ke udah mati enggau ke agi idup ke dikelala tauka ditemu aku.

Ba bilik kami niang apai tuai aku Ngauh anak Narang (menyadi tuai indai aku) mega enggau orang ngirup jalung. Iya bulih dua iku dengah lebuh pegi ngagai menua orang kelia.

Apai tuai Ngauh ke mati dalam taun 1973 menya bensumbar ‘Layang Mandi Pukul Lapan’.

Nyadi aya aku niang Ujih anak Untan menya bisi bedengah mudah lalu udah suah makai jalung. Ensumbar iya ‘Anak Kumang Mati Lus’.

Orang ke dangkatka aku Tawi Bungin bensumbar ‘Lanang Kasih Sayang Bedindang Madang Rutan, Tawi Berani Ati Pemudi Kayan. Petunggal iya Naing @ Aki Kawit bensumbar ‘Berinau Panggau Dara, Naing Pengerambing Kaki Kuta’.

Siku agi petunggal seduai Subong Bran @ Aki Musa bensumbar ‘Kala Nyepit Naka Pemisa-misa, Bunga Parapenit ka Dujung Indu Dara.

Jadi enti bisi awak, nembiak rebak baru anang enda bebendar ngenyemak diri ari tugung lemambang ke nuntung jalung lalu ninga ka sida nanya gela sida aya ke udah buya datai jari, bala sida bujang ngerigang changka berani.

Bala sida ke mang ari kepayang rendam sepagi, juring ari puting peraja besi, tajam ari tandan mata geraji.

No comments:

Post a Comment